استان آذربايجان غربى
فرش و گليم اين استان به سبب طرح و رنگ ثابت آن از امتيازات ويژه اى برخوردار است. طرحهاى شهرستان خوى و تكاب با عناوين (قباو ماهى) معروف ميباشند در كنار اين صنعت بايد از صنايع كوزه گرى و چرم سازى نام برد كه به شكل هاى گوناگون به بازار عرضه ميشوند.
ريزه كارى و نازك كارى چوب وتوليدات صنايع چوبى اروميه از اقلام سوغاتى مهم اين شهرستان ميباشد.
معرق كارى نيز از صنايع دستى مهم اين استان است.
مهمترين سوغاتى هاى استان عبارتند از:
نقل بيدمشك ـ حلواى گردو، محصولات كشاورزى از قبيل عسل، لبنيات، كشمش، سيب، انگور، عرقيات گياهى، بافتنى هاى دستى، صنايع چوبى و ريزه كارى فرشهاى دستباف.
استان اصفهان
اصفهان را مهد صنايع دستى ايران ناميده اند. در دوره صفوى صنايع دستى در اين شهر رونق خاصى يافت و هنر و مهارت استادان و هنرمندان بزرگ نسل به نسل و با روش استاد و شاگردى به زمان حال منتقل شده است.صنايع دستى اين استان كه جذب كننده هر مسافرى است عبارت است از:
خاتم كارى، مينا كارى ، مينياتور، قلمزنى، پارچه هاى قلمكار، پارچه هاى زرباف و آثار خوشنويسى. البته آثار هنرى ديگرى مانند منبت كارى، كاشى سازى،گچبرى و گره چينى و مشبك نيز در آثار تاريخى و بناهاى زيباى اين شهر چشم نواز هر مسافرى است.
علاوه بر صنايع دستى ، شيرينى گز و پولكى اصفهان و گلاب قمصر كاشان از سوغاتى هاى مشهور اين استان است.
استان ايلام
از مهمترين صنايع دستى استان كه به دست هنرمندانه زنان و دختران ايلامى مخصوصا در نواحى ايلام ـ دره شهر ـ شيروان چرداول و ايوان بافت ميشود فرش كرك و ابريشم و گليم منحصر بفرد گل برجسته است كه نقش و نگارهاى آن از طبيعت و تاريخ و فرهنگ اين منطقه الهام گرفته است. از مهمترين صنايع دستى ديگر استان جاجيم بافى ـ نمد مالى ـ گيوه بافى ـ فرنجى مالى ـ قتره بافى ـ صنايع چوبى از جمله ملزومات ورزشى و خانگى است كه بدست هنرمندان ايلامى خلق ميشود.
مهمترين سوغات محلى در ايلام كه حاصل نعمات خدا دادى است عبارتند از:
1- روغن حيوانى "دان" ايلامى (كه به روغن كرمانشاهى معروف است) و كره محلى.
2- عسل كوهى و ناب مناطق سورگه و شلم.
3- كشك، ترخينه، كنجد، گردو و ميشخاص.
4- سقز محلى ـ صمغ درخت بنه.
5- شيرينى بژى بر ساق.
6- شيرينى كله كنجى.
استان بوشهر
در حال حاضر شاخص ترين محصول صنايع دستى استان بوشهر گبه و گليم صادراتى است كه در مناطق وسيعى از شهرستانهاى استان رواج دارد. مهمترين مراكز گبه بافى در استان بوشهر عبارتند از:
روستاهاى شول، كمالى، بهمنيارى، محمدصالحى، عباسى، فخرآورى، كلر و چهار روستايى از توابع شهرستان گناوه. پس از آن بايد از عباى شترى بوشهر نام برد كه در نوع خود منحصر به فرد ميباشد و امروزه به مقدار بسيار محدودى توليد ميگردد.
گرگوربافى، حصيربافى، سفال و سراميك از ديگر صنايع دستى استان بوشهر هستند.
محصولات دريايى(ماهى و ميگو) و شيره خرما و ارده از سوغاتى اين استان هستند.
استان خراسان
با توجه به تنوع و رونق صنايع دستى و نيز حضور بارگاه حضرت رضا(ع) كه تبركى خاص به سوغاتى هاى مشهد داده است، خريد سوغات از مشهد براى هر مسافرى اهميت خاصى دارد. بازار رضا كه در ضلع شرقى خيابان امام رضا و در نزديكى حرم واقع شده است، از مهمترين مراكز خريد زوار به شمار ميرود. بازار رضا در دو طبقه احداث شده است، در طبقه دوم آن كارگاه هاى كوچك صنايع دستى، طلاكارى، فيروزه تراشى و گلدوزى ايجاد شده است. ترقبه و شانديز نيز در ساليان اخير به مركز فروش صنايع دستى و خشكبار تبديل شده اند.قالى مخصوصا فرش كاشمر، انواع انگشتر و زينت آلات فيروزه وعقيق، انواع پوستين و مصنوعات سنگى از محصولات صنايع دستى خراسان هستند.
همچنين صنايع دستى كردهاى شمال خراسان مانند گليم، خورجين، جوراب و شال نيز زيبايى خاص خورا دارا هستند.
از مهمترين سوغاتى هاى استان خراسان مى توان به زعفران قائنات و جنوب خراسان، نبات، آبنبات بجنوردى، خشكبار آجيل، ادويه جات و زرشك اشاره كرد.
غار قوري قلعه، بزرگترين غار آبي آسيا است و در استان كرمانشاه قراردارد
اين غار در ۲۵ كيلومتري شهر روانسر و در كنار جاده روانسر - پاوه و مجاور روستايي به همين نام قرار دارد.
ديرينگي آن به ۶۵ ميليون سال ميرسد و تنها ۳۰ سال از شناسايي آن ميگذرد و به عنوان يكي از 7 اثر طبيعي ملي ايران، به ثبت رسيدهاست. در سال ۱۳۵۵ يك گروه از غارشناسان انگليسي و در سال ۱۳۵۶ و نيز گروه ديگري از غارنوردان فرانسوي موفق به كشف كامل اين اثر شدند.
اين اثر طبيعي داراي تالارهاي زيبا در ۱۴۰۰ متري و ۵۰۰ متري به نامهاي تالار مريم، تالار كوهان شتر، تالار مسير برزخ، تالار بلور و تالار عروس ميباشد كه يكي از زيباترين جاذبههاي ديدني شهرستان روانسر است.
استان سيستان و بلوچستان
از جمله مهم ترين صنايع دستى اين استان مى توان به حصير بافب، سوزن دوزى و خامه دوزى و سفالگرى اشاره كرد.
حصير بافى:
با توجه به نى زارهاى اطراف درياچه هامون7 ساخت انواع محصولات حصيرى از نوعى نى كه در محل به نام "لوخ" معروف است در اين مناطق رونق فراوانى دارد. همچنين در مناطق مركزى و جنوب شرقى استان نيز از برگهاى نوعى نخل بنام محلى "داز" انواع محصولات حصيرى بافته مى شود.
سوزن دوزى و خامه دوزى:
يكى از صنايع بسيار معروف اين استان سوزن دوزى است كه خاص زنان بلوچ است. محصولات سوزن دوزى تنوع بسيار دارد و از لباس و روميزى تا وسايل تزئينى را در بر مى گيرد. خامه دوزى نيز شبيه سوزن دوزى است كه در بافت محصولات از آيينه هاى ريزى براى تزيين استفاده مى شود. روميزى ، كلاه، جليقه و پيش سينه از جمله مهم ترين چيزهايى است كه بر روى آنها خامه دوزى مى شود.
سفال كلپورگان:
در روستاى كلپورگان شهرستان سراوان سفالگرى سابقه شش تا هفت هزار ساله دارد. از ويژگى هاى خاص سفال گلپورگان آن است كه اولا تنها زنان به سفالگرى اشتغال دارند. در ساخت ظروف و اشياء سفالى از چرخ سفالگرى استفاده نمى شود و شكل دهى با دست است.
استان زنجان
صنايع دستى و سوعاتى هاى مهم زنجان عبارتند از: انواع چاقو (قلم تراش، جيبى، دسته مليله، كارد آشپزخانه و...) مليله (انواع پايه هاى استكان، سينى، قاشق و چنگال غذا و چايخورى، كاسه، گلدان، قاب عكس و ...) چارق (نوعى كفش روفرشى بسيار زيباى زنانه) و فرش و گليم دست باف.
از كارهاى دستى بومى زنجان ساخت وسايل نقره اى و بندرت طلايى بصورت مليله كارى است كه در اوايل فقط در زنجان معمول بوده كه در زمان رضاخان تعدادى از هنرمندان زنجانى به تهران و اصفهان كوچ كردند و اين هنر ظريف را در آن شهرها رواج دادند..
از ديرباز در سراسر ايران هرگاه سخن از زنجان به ميان آيد نقش چاقوهاى آن در اذهان پديدار ميگردد و در بسيارى از سرزمينهاى دور و نزديك چاقوهاى ظريف و با دوام زنجان معروف است.
فرش، گليم و جاجيم زنجان از معروفيت خاصى برخوردارند.
چارق دوزى يكى ديگر از هنرهاى دستى است كه دستهاى ظريف هنرمندان زنجانى در توليدشان مهارت ويژه اى دارند اين چارقها مشخصا زنانه بوده و استفاده از آن جنبه تشريفاتى و تفننى دارد.و مناسبترين سوغات شهر محسوب ميشود.
استان سمنان
از صنايع دستى رايج در استان مى توان به انواع جاجيم، قالى، گليم، قاليچه، سفرههاى قلمكار، سفال سراميك و نمد اشاره كرد. پسته دامغان نيز از بهترين سوغاتىهاى اين استان است.
استان سيستان و بلوچستان
از جمله مهم ترين صنايع دستى اين استان مى توان به حصير بافب، سوزن دوزى و خامه دوزى و سفالگرى اشاره كرد.
حصير بافى:
با توجه به نى زارهاى اطراف درياچه هامون7 ساخت انواع محصولات حصيرى از نوعى نى كه در محل به نام "لوخ" معروف است در اين مناطق رونق فراوانى دارد. همچنين در مناطق مركزى و جنوب شرقى استان نيز از برگهاى نوعى نخل بنام محلى "داز" انواع محصولات حصيرى بافته مى شود.
سوزن دوزى و خامه دوزى:
يكى از صنايع بسيار معروف اين استان سوزن دوزى است كه خاص زنان بلوچ است. محصولات سوزن دوزى تنوع بسيار دارد و از لباس و روميزى تا وسايل تزئينى را در بر مى گيرد. خامه دوزى نيز شبيه سوزن دوزى است كه در بافت محصولات از آيينه هاى ريزى براى تزيين استفاده مى شود. روميزى ، كلاه، جليقه و پيش سينه از جمله مهم ترين چيزهايى است كه بر روى آنها خامه دوزى مى شود.
سفال كلپورگان:
در روستاى كلپورگان شهرستان سراوان سفالگرى سابقه شش تا هفت هزار ساله دارد. از ويژگى هاى خاص سفال گلپورگان آن است كه اولا تنها زنان به سفالگرى اشتغال دارند. در ساخت ظروف و اشياء سفالى از چرخ سفالگرى استفاده نمى شود و شكل دهى با دست است.
استان قزوين
سوزن دوزى، گلابتون دوزى، ساخت جعبه هاى آينه دار و حكاكى و قلمزنى از مهم ترين صنايع دستى استان هستند.فرش و سفال قزوين نيز معرف است. همچنين قزوين را پايتخت هنر خوشنويسى ايران ناميده اند.
اتواع شيرينى بويژه باقلوا و محصولات باغى مانند بادام، پسته، فندق، انگور، كشمش، انار سنگان، سيب، زردآلو، ذغال اخته و... از ديگر سوغاتى هاى قزوين به شمار ميرودند.